Iako dugo žive u EU, stranci bez državljanstva su na margini političkog života i prava

U Austriji na parlamentarnim izborima krajem septembra gotovo 1,5 miliona od ukupno devet miliona građana nije moglo da glasa jer nemaju austrijsko državljanstvo, iako od tih milion i po ljudi oko 750.000 u Austriji živi duže od deset godina.

Austrijski dnevnik DerStandard piše da je Austrija uz Bugarsku u Evropi zemlja sa najstrožim pravilima naturalizacije stranaca, odnosno najrestriktivnija u dodjeli svog pasoša strancima.

Prema statističkom zavodu Austrije, proteklih godina je na svakih 1.000 nedržavljana austrijsko državljanstvo dobijalo u prosjeku šest do sedam ljudi.

NAJRIGOROZNIJA PRAVILA U EU

DerStandard piše da austrijski zakon o državljanstvu sa vremenom čekanja za strane državljane dužim od deset godina, visokim zahtjevima u pogledu zarade i uskraćivanjem državljanstva čak i u slučaju najsitnijih prekršaja, spada među najrigoroznije u Evropi.

Učestale zahtjeve da se to promijeni, vladajuća Austrijska narodna partija je redovno odbijala, uz argument da je državljanstvo vrijednost koju doseljenici prvo moraju da zasluže integracijom i mogućnošću da se ekonomski izdržavaju.

"To, međutim, vodi do za demokratiju delikatnog razvoja da sve više ljudi koji žive u Austriji, ne mogu da saodlučuju o sastavu austrijskog parlamenta", piše dnevnik.

Prema prognozi nevladine organizacije "Nama bližnji" do 2040. godine takvih će biti više od dva miliona, što znači da jedna četvrtina punoljetnih građana Austrije, koji u zemljama porijekla imaju biračko pravo, neće moći da glasa. U glavnom gradu Beču udio ljudi bez prava glasa bit će čak 40%.

U Austriji je za dobijanje državljanstva glavni princip porijekla, odnosno princip krvi (ius sanguinis) što znači da djeca dobijaju državljanstvo roditelja.

PRINCIP KRVI I MJESTA ROĐENJA

Tog se principa još 2000. odrekla Nemačka i prihvatila takozvano pravo mjesta rođenja (ius soli), pa u toj zemlji i djeca stranaca ako su u njoj rođena mogu da dobiju državljanstvo ako barem jedan roditelj živi najmanje pet godina u Njemačkoj i ima neograničeno bravo boravka.

Pravo ius soli pod izvijesnim uslovima važi i u Belgiji, koja svoj pasoš daje i osobama koje u njoj žive najmanje pet, odnosno deset godina, govore jedan od tri zvanična jezika (njemački, francuski i holandski) i dobro su društveno integrisane.

U Beligiji je državljanstvo prošle godine dobilo 55.213 osoba, uglavnom iz Maroka, Sirije i Rumunije.

Državljanstvo Španije dobijaju djeca stranaca rođena na teritoriji te zemlje ako je barem jedan od roditelja španski državljanin ili je i sam rođen u Španiji.

Španija će državljanstvo dati i djeci čiji su roditelji apatridi, ili ako im matične zemlje ne daju državljanstvo, kao i djeci koju prije 18. godine usvoji španski državljanin. Ostali mogu španski pasoš da zatraže poslije deset godina boravka a u slučaju izbjeglica rok je pet godina.

Zahtjeva se i polaganje državnog ispita koji je od 2016 godine uspješno položilo više od 97% tražilaca državljanstva, piše DerStandard.

NEMOGUĆNOST POLITIČKE PARTICIPACIJE

Međutim, i u Španiji je već duže vrijeme tema to što i stranci koji dugo u njoj žive ne mogu da glasaju. To, prema ocjeni sociologa, ima za posljedicu da nemogućnost političke participacije kod stranaca stvara utisak isključenosti iz društva, što može da oteža i njihovu integraciju.

Biračko pravo nema ni oko miliona stranaca koji žive u Češkoj, ali je i broj zahtjeva za dobijanje državljanstva manji. Prošle godine je, prema pisanju DerStandard, češki pasoš dobilo 1.000 ljudi, a 370 zahtjeva je odbijeno. U toj zemlji ne važi princip mjesta rođenja, nego krvnog porijekla.

U baltičkim državama je u oblasti naturalizacije vrlo delikatno i pitanje dvojnog državljanstva. Tako na primjer mnogi Litvanci žive na Zapadu, uzeli su drugo državljanstvo i zato ne mogu da zadrže litvansko čak ni ako to žele.

PROCES NATURALIZACIJE

U Grčkoj je proces naturalizacije nedavno reformisan, ali je birokratski postupak i dalje dug i traje i do četiri godine. A i uslovi za sticanje državljanstva su, prema ocjeni nevladinih organizacija, i dalje pretjerano strogi. Prošle godine državljanstvo je dobilo 13.875 ljudi, od kojih su oko 74% bili građani Albanije.

Duga i teška procedura očekuje i strance koji žele da dobiju državljanstvo Italije, gdje takođe važi princip krvnog porijekla. Stranci u toj zemlji moraju da čekaju deset godina na pravo da zatraže njen pasoš, a i tada samo ako ispunjavaju određene kriterijuma, vezane na primjer za visinu prihoda.

U Evropskoj uniji postupak dobijanja državljanstva najjednostavniji je u Portugalu, a slijede Švedska, Luksemburg i Irska, konstatuje DerStandard, prenio je Dnevni evropski servis.