Kritičko razmišljanje u digitalnom dobu: Uloga AI modela u istraživanju i komunikaciji

U digitalnom dobu, modeli vještačke inteligencije, kao što su ChatGPT i Google Bard, postali su ključni alati za istraživanje i svakodnevnu komunikaciju. U nastavku ćemo predstaviti promptove i analizu odgovora, istraživajući kako AI modeli reaguju na različite aspekte korisničkih upita.

Za početak, jedan od osnovnih upita jeste da se predstavi pojam konstruktivizma. Konstruktivizam se oslanja na ideju da ljudi aktivno konstruišu svoje razumijevanje svijeta kroz lična iskustva i interakcije s okolinom. U ovom kontekstu, važno je kako modeli vještačke inteligencije, poput ChatGPT-a i Google Barda, odgovaraju na upite korisnika/ca.

ANALIZA CHATGPT-A

Prvi upit koji smo postavili ChatGPT-u bio je vezan za definiciju konstruktivizma.

Odgovor je detaljan i obuhvata različite aspekte ovog koncepta, uključujući:

Obrazovni kontekst: ChatGPT je naglasio važnost aktivnog učenja, gde učenici/ce ne primaju pasivno informacije, već aktivno učestvuju u procesu sticanja znanja.

Psihološki aspekt: Model je ukazao na to da se znanje gradi na osnovu prethodnih iskustava i konteksta, što je ključna pretpostavka konstruktivizma.

Društvena dimenzija: Interakcija sa drugima predstavlja značajnu ulogu u oblikovanju znanja i razumijevanja. Međutim, tokom analize, primijetili smo da korištenjem ChatGPT-a može doći do stvaranja lažnih informacija ako se pitanja ne postavljaju precizno.

ANALIZA GOOGLE BARDA

Kada smo postavili slične promtove Google Bardu, odgovori su kraći i fokusiraniji.

Google Bard je pružio osnovnu definiciju konstruktivizma, naglašavajući:

Subjektivnost informacija: Informacije se ne smatraju objektivnim entitetima, već kao konstrukcije koje zavise od ličnih iskustava i konteksta korisnika.

Aktivna uloga pojedinca: Kao i ChatGPT, Bard je istakao da pojedinci moraju aktivno učestvovati u procesu razumijevanja informacija.

ChatGPT pruža sveobuhvatne i detaljne odgovore, što može biti izuzetno korisno za korisnike koji traže dublje razumijevanje teme. Ipak, ta opširnost može dovesti do konfuzije ili preopterećenja informacijama, posebno kada korisnici traže brze i jednostavne odgovore. Google Bard nudi brze i sažete odgovore, što ga čini efikasnim alatom za korisnike koji žele osnovne informacije. Međutim, sklonost AI modela da se oslanjaju na opšte tvrdnje može ograničiti analize i izazvati sumnju u tačnost informacija.

KAKO AI FUNKCIONIŠE?

Prije korištenja AI alata, potrebno je razumijeti način na koji alati kao takvi funkcionišu.

Shodno tome, AI kao različiti chatbotovi i algoritmi, prikupljaju informacije na osnovu velikog skupa podataka koji su korišteni za obuku modela. Navedeni podaci obuhvataju knjige, članke, vijesti, mrežne stranice i druge tekstualne izvore. Model ne može pretraživati internet u realnom vremenu, već generiše odgovore na osnovu obrazaca i informacija koje je naučio tokom obuke.

LAŽNE REFERENCE I DEZINFORMACIJE AI ALATA

Na primjer, ako neko postavi upit o sebi kao autoru određene knjige, AI može izvući informacije o osobi koja ima slične ili iste podatke, što može rezultirati stvaranjem lažnih referenci ili poveznica. Pristup podacima može biti korisna stvar, ali je ključno razumjeti da umjetna inteligencija ne može uvijek garantirati tačnost ili relevantnost informacija koje pruža.

Kako se tehnologija nastavlja razvijati, važno je edukovati se o njenim funkcionalnostima i ograničenjima. Samo s pravim znanjem i sviješću možemo maksimalno iskoristiti prednosti koje AI nudi, a istovremeno se zaštititi od potencijalnih rizika. U konačnici, korištenje AI alata treba biti popraćeno odgovornošću i oprezom, kako bi se osigurala tačnost informacija i zaštita individualnih podataka.

Korištenje modela veštačke inteligencije, kao što su ChatGPT i Google Bard, može značajno olakšati istraživačke procese. Međutim, njihova sklonost ka opštim odgovorima i potencijalna netačnost zahtijevaju od korisnika da primjenjuju kritičko razmišljanje i dodatno provjeravaju informacije. U tom smislu, oba modela predstavljaju korisne alate, ali njihov pravi potencijal se ostvaruje kada ih korisnici koriste s pažnjom i svijesti o njihovim ograničenjima.

GDJE PRONAĆI VALIDNE IZVORE I INFORMACIJE?

Biblioteke su institucije koje predstavljaju značajnu ulogu u obrazovanju i istraživanju. Prikupljaju, obrađuju i čuvaju informacijske izvore i resurse.

Bibliotekari su obučeni da pomognu korisnicima u pronalaženju kvalitetnih i validnih informacija. U savremenom digitalnom okruženju, posebno je važno razvijati vještine pretraživanja i kritičkog mišljenja.

KRITIČKO MIŠLJENJE KAO RAZUMIJEVANJE DIGITALNOG OKRUŽENJA

Pristup informacijama je postao složen zbog otvorene prirode interneta i uticaja algoritama koji oblikuju sadržaj koji konzumiramo. Kritičko mišljenje omogućava pojedincima da prepoznaju lažne informacije i prateći kontekst, što može smanjiti širenje dezinformacija. Pored toga, potrebno je educirati korisnike o tome kako funkcioniraju digitalne platforme i algoritmi, jer je svijest o ovim faktorima bitna za navigaciju informacijama. Na tom tragu, Mario Hibert, profesor na Odsjeku za komparativnu književnost i infromacijske nauke pojašnjava za Akta.ba:

"Dezinformacije kao takve postoje u digitalnom okruženju, ono što je važno jeste pristupiti kritičnom mišljenju. Informacije koje navode na pogrešne zaključke i odluke, lažne vijesti i dezinformacije, kao i njihova proliferacija trebaju se sagledavati u kontekstu okruženja digitalne infrastrukture, otvorene prirode mreže odnosno tzv. digitalnog stanja (referentnost, komunalnost, algoritmičnost). Algoritmizacijom komunikacije došlo je do širenja dosega uticaja amplificirane diseminacije sadržaja koji eksploatiraju naše kognitivne pristranosti. Problematika lažnih vijesti pripada širem polju razumijevanja odnosa automatizacije društvenosti te se ne bi trebala reducirati na vještine korištenja digitalnih alata kao ni posmatrati izolirano u užem lokalnom geo-političkom prostoru budući da izazovi digitalnog stanja pretpostavljaju razumijevanje strukturalnih transformacija odnosa moći."

Uloga AI alata poput ChatGPT-a i Google Barda u digitalnom okruženju je višedimenzionalna i kompleksna. Oba modela olakšavaju proces učenja, ali njihova ograničenja i mogućnost dezinformacija zahtijevaju pažljivo korišćenje.

Kritičko razmišljanje se pokazuje kao ključno oruđe za korisnike/ice AI alata. Proveravanje informacija i razumijevanje načina na koji ovi modeli funkcionišu pomaže u smanjenju rizika od dezinformacija. Edukacija o digitalnom okruženju i razumijevanje algoritama su ključni za navigaciju kroz kompleksnost informacija dostupnih na internetu.

S.S.